Belastingplannen werkgevers in de zorg

Het doel van de onderhandelende partijen is het vermijden van schijnzelfstandigheid in de zorg. Maar de afspraken die nu in het IZA staan maken het eerder moeilijker en ingewikkelder dan dat ze de noodzakelijke duidelijkheid geven. Juist de afspraken die een zelfstandig waarnemer onderscheidt van een werknemer worden nu vooraf al ingevuld.

In het IZA is namelijk afgesproken dat bij inhuur van zelfstandig waarnemers de waarnemer een evenredig deel van de verantwoordelijkheid voor de zorgketen op zich moet nemen. Op zichzelf wordt daarbij een mooi streven verwoord, dat een zzp’er tegen ‘reële tarieven’ moet werken en dat hij of zij medeverantwoordelijk is voor een evenredige verdeling van avond-, weekend- en nachtdiensten. Wat een reëel tarief is staat niet in het IZA maar waar het kan wordt een koppeling gelegd met cao’s die voor werknemers gelden. Het Ministerie van VWS gaat ook onderzoeken of deze afspraken verankerd kunnen worden in de Wtza of de kwaliteitsregisters voor verschillende beroepsgroepen.

Het zelf kunnen onderhandelen over tarieven en het bepalen van eigen werktijden is een essentieel onderdeel van ondernemerschap. Dit is juist het verschil tussen een werknemer en een ondernemer. De afspraken in het IZA zijn een nobel streven, maar dreigen de ondernemersvrijheid nu te gaan beperken. Als een waarnemer niet meer kan onderhandelen over tarieven of werktijden, wat wordt dan het verschil met loondienst?

Bijkomende complicatie is het mededingingsrecht. Het is nog de vraag of de bij de IZA betrokken partijen met deze afspraken een (strafbaar) inkoopkartel zijn aangegaan. De inkopende partijen gebruiken openlijk hun marktmacht om eenzijdig de tarieven en de manier van werken van zelfstandigen te verslechteren. Deze afspraken zijn verboden en dit was één van de redenen waarom het plan om minimumtarieven voor ZZP’ers in te voeren nooit doorgevoerd is.

Of de IZA in de toekomst in de praktijk de mogelijkheden om als zelfstandige in de zorg werken gaat beperken zal moeten blijken. Het Ministerie van Sociale Zaken wil in het najaar meer bekend maken over de nieuwe regels voor zelfstandigen. Op dit moment blijft het in veel gevallen nog onduidelijk of werken als zelfstandige mogelijk is. Eén of twee kenmerken van de arbeidsverhouding zijn zelden op zichzelf voldoende om met zekerheid vast te stellen dat iemand een arbeidsovereenkomst moet krijgen. Wel is duidelijk dat het IZA de ruimte om als zelfstandige te werken verder beperkt.

In handleiding staat dat inhoudingsplichtigen ieder jaar de Belastingdienst moeten informeren over betalingen die zij gedaan hebben voor werkzaamheden en diensten die zij van natuurlijk personen afnemen als daarbij geen btw in rekening wordt gebracht. Uiterlijk op 31 januari van ieder jaar moeten inhoudingsplichtigen aan de Belastingdienst doorgeven:

1- de naam, het adres en de geboortedatum van de ontvanger van de betaling;
2- het BSN-nummer van de ontvanger; en
3- de in het kalenderjaar betaalde bedragen, daaronder begrepen kostenvergoedingen.

Deze verplichting was eerder al – op 7 juli 2021 – gepubliceerd in een besluit. Op dat moment was echter nog niet duidelijk of het besluit ook zou gelden voor ondernemers die vrijgestelde diensten verrichten.

Met de nieuwe handleiding is duidelijk dat deze zogenaamde ‘renseigneringsverplichting’ inderdaad van toepassing is als btw-vrijgestelde diensten worden afgenomen. Die situatie kan zich voordoen bij zelfstandig praktijkwaarnemers. Voor het verzorgen van gezondheidskundige diensten geldt een btw-vrijstelling. Waarnemers die medische diensten verrichten zullen hierdoor veelal geen btw in rekening brengen. De betaling voor deze diensten moet de opdrachtgever nu aan de Belastingdienst doorgeven. Voor bijvoorbeeld dierenartsen is deze regeling minder van belang. Diensten van dierenartsen zijn niet vrijgesteld van btw.

De aan te leveren informatie moet worden opgespaard en tussen 1 januari 2023 en 31 januari 2023 naar de Belastingdienst worden gestuurd. In 2023 en volgende jaren mag de opdrachtgever kiezen of deze gegevens tussentijds worden aangeleverd of aan het begin van het volgende jaar.

Van de loonsom mogen volgend jaar onbelast vergoedingen en verstrekkingen worden gegeven ter grootte van 1,92% over maximaal € 400.000 en 1,18% over het meerdere. In een aangenomen motie is het kabinet echter opgeroepen om de werkkostenregeling eenmalig uit te breiden naar 3%.

Dit jaar is de vrije ruimte 1,7% over een loonsom van maximaal € 400.000. Eventueel vermeerderd met 1,18% over het meerdere.

Of en zo ja hoe de regering de aangenomen motie precies gaat uitvoeren is nog niet bekend. Een ruimhartige uitleg van de motie zou een vrije ruimte van 3% over de loonsom kunnen betekenen maar tussenvormen zijn ook denkbaar, bijvoorbeeld alleen 3% over de eerste € 400.000 of pas een verhoging van de vrije ruimte vanaf 2024. De motie is gericht op het tegemoetkomen van het midden- en kleinbedrijf.

Voorgesteld is dat bij het vaststellen van de onbelaste vergoeding alleen nog rekening wordt gehouden met maximaal het loon dat dan in de Wet normering topinkomens (WNT) staat. Nu is dat € 216.000. Vanaf 1 januari 2024 leidt een hoger loon dan niet tot een hogere onbelaste vergoeding.

Een werkgever die een werknemer uit het buitenland aanneemt, kan deze werknemer een onbelaste vergoeding geven voor de werkelijke extra kosten van (tijdelijk) verblijf buiten het land van herkomst of er voor kiezen om vijf jaar een onbelaste vergoeding te geven van 30% van het loon.

Gebleken is dat de daadwerkelijke extra kosten van werknemers uit het buitenland vaak veel lager zijn dan 30% van het loon. Mede om die reden is besloten dat deze 30%-vergoeding alleen nog berekend kan worden over het loon tot maximaal een bedrag van ongeveer € 216.000. Voor werknemers waarvoor over het laatste tijdvak van 2022 al de 30%-regeling werd toegepast, geldt dit nieuwe maximumloon echter pas vanaf 1 januari 2026.

Werkgevers krijgen daarnaast ook de verplichting om steeds in het eerste loontijdvak van het jaar de keuze te maken of zij een onbelaste vergoeding op basis van de beschikking voor de 30%-vergoeding willen geven of een vergoeding voor de daadwerkelijke extra kosten.